Wynajmując rzeczy spółce możesz ponosić odpowiedzialność za jej podatki.

Wstęp

Wielu uczestników obrotu gospodarczego nie ma świadomości tego, jak szeroko może zostać określona odpowiedzialność podatkowa za zobowiązania podatkowe osoby trzeciej. Jeden z przypadków takiej odpowiedzialności dotyczy osób wynajmujących rzeczy innemu podatnikowi (np. spółce), gdy są powiązani z podatnikiem.

Warunki odpowiedzialności podatkowej wynajmującego za zobowiązania podatnika

Zasady tej odpowiedzialności zostały uregulowane w treści przepisu art. 114 ordynacji podatkowej.

Przepis ten stanowi, że właściciel, samoistny posiadacz (tj. osoba, która postępuje z rzeczą jak właściciel, ale formalnie nie jest właścicielem, ponieważ np. zawarła nieważną umowę sprzedaży, na podstawie której kupiła tą rzecz) lub użytkownik wieczysty rzeczy lub prawa majątkowego pozostający z użytkownikiem danej rzeczy lub prawa majątkowego w określonej relacji odpowiada za zaległości podatkowe użytkownika powstałe w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez użytkownika, jeżeli dana rzecz lub prawo są związane z działalnością gospodarczą lub służą do jej prowadzenia (np. użytkownik używa w działalności gospodarczej mieszkanie jako biuro, samochód jako środek transportu przedstawiciela handlowego). 

Odpowiedzialność ta stosowana jest także do najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze.

Charakter związku pomiędzy wynajmującym a najemcą rzeczy

Został on wyznaczony treścią przepisu art. 114 § 2 ordynacji podatkowej. Relacja ta musi trwać podczas użytkowania (najmu) rzeczy między właścicielem, samoistnym posiadaczem lub użytkownikiem wieczystym (wynajmującym, wydzierżawiającym itp.) rzeczy lub prawa majątkowego a ich użytkownikiem (najemcą, dzierżawcą) lub osobami pełniącymi funkcje zarządzające, nadzorcze albo kontrolne w podmiocie będącym właścicielem, samoistnym posiadaczem lub użytkownikiem wieczystym (wynajmującym, wydzierżawiającym itp.) rzeczy lub prawa majątkowego a osobami pełniącymi takie funkcje w podmiocie będącym ich użytkownikiem (najemcą, dzierżawcą itp.).

Aby zaistniała odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, pomiędzy tymi podmiotami (np. pomiędzy właścicielem rzeczy a wynajmującą ją spółką) musiały istnieć powiązania o charakterze rodzinnym, kapitałowym lub majątkowym w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym albo wynikające ze stosunku pracy.

Przez podmioty powiązane należy rozumieć m.in.:

1.  podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub
2. podmioty, na które wywiera znaczący wpływ: – ten sam inny podmiot lub – małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub
3. spółkę niebędącą osobą prawną i jej wspólnika, lub
4. spółkę komandytową lub komandytowo – akcyjną i jej komplementariusza, lub
5. spółkę jawną i jej wspólnika.

Przez wywieranie znaczącego wpływu rozumie się:

1. posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%: udziałów w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub
2. faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub
3. pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Powiązania wynikające ze stosunku pracy mogą wchodzić w grę jedynie wówczas, gdy przynajmniej jeden z podmiotów powiązanych jest osobą fizyczną, albowiem jedynie osoby fizyczne mogą nawiązać stosunek pracy (por. Etel Leonard (red.), Ordynacja podatkowa, Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2021).

Wysokość odpowiedzialności

Odpowiedzialność tego rodzaju jest ograniczona do równowartości rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem użytkowania (najmu, dzierżawy itp.) W związku z powyższym często w postępowaniach jej dotyczących organy podatkowe będą korzystały z opinii biegłego, jeśli wystąpią problemy z ustaleniem wartości rzeczy lub prawa.

Aspekty praktyczne odpowiedzialności

Bardzo często zdarza się, że spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynajmują różne rzeczy od swoich wspólników, członków zarządu lub bliskiej rodziny tych osób. Przedmiotem najmu bywają drogie mieszkania, samochody itp. Celem sp. z o.o. jest właśnie ograniczenie odpowiedzialności, a w przedmiotowych sytuacjach naraża się na utratę drogich składów majątku.

Dotychczas najem rzeczy spółce jawił się jako ciekawa metoda optymalizacji podatkowej, która prowadziła również do unikania podwójnego opodatkowania. W związku z ryzykiem takiej odpowiedzialności warto rozważyć czy jej nie zaniechać, zwłaszcza w obliczu tego, że istnieje duże prawdopodobieństwo wprowadzenia przepisów o tzw. ukrytej dywidendzie dotyczącej m.in. umów najmu zawieranych przez wspólników ze spółką, co zniesie korzyści podatkowe tych rozwiązań.

W gorszej sytuacji może być członek rodziny wspólnika, który nie zawsze zna stan majątkowy spółki, a potencjalnie musi liczyć się z odpowiedzialnością za jej podatki.

Ryzyko poniesienia odpowiedzialności jest realne, ponieważ osoby prowadzące spółkę niekoniecznie posiadają wiedzę o tym, że ma ona do zapłaty jakieś podatki np. z powodu nieprawidłowego naliczenia kosztów, wadliwego uznania umowy zlecenia za umowę o dzieło, zastosowania zaniżonej stawki VAT itp., błędu popełnionego przez księgową.