Jak wypłacić zysk spółki nie czekając na koniec roku obrotowego?

Realizacja zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. 

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zasadą jest, że wspólnicy otrzymują z niej zysk dopiero po zakończeniu roku obrotowego i podjęciu uchwały o wypłacie zysku w formie dywidendy. Jednak taki sposób procedowanie może mieć miejsce tyko raz w roku, gdyż uchwały w tym temacie zapadają tylko na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników (nadzwyczajnych zgromadzeń może być wiele).

Oczywiście w sytuacji, gdy wspólnik wykonuje jakieś usługi na rzecz spółki, czy świadczy pracę, pełni funkcję członka zarządu lub dostarcza towary, otrzymuje za nie wynagrodzenie na zasadach rynkowych, takich samych warunkach, jak podmiot trzeci, w żaden sposób nie związany ze spółką.

Natomiast czy udziałowcy wyłącznie kapitałowi muszą oczekiwać na wypłatę zysku do zwyczajnego zgromadzenia wspólników? Otóż nie, istnieją pewne regulacje pozwalające chociaż trochę to przyspieszyć.

Zaliczka na poczet dywidendy. 

Instytucją, która pozwala na realizację zysku za dany rok obrotowy przed jego zakończeniem jest zaliczka na poczet dywidendy. Przepisy kodeksu spółek handlowych zawierają jednak pewne warunki i ograniczenia dotyczące tego sposobu wypłaty pieniędzy ze spółki.

Warunki wypłaty zaliczki.

Pierwszym formalnym wymogiem jest zapis w umowie spółki pozwalający na jej wypłatę. W sytuacji, gdy w umowie nie ma takiego upoważnienia, to konieczna będzie jej zmiana, której skutek następuje dopiero w momencie dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, co niewątpliwie wydłuży czas oczekiwania.

Kolejnym warunkiem jest to, żeby sprawozdanie za poprzedni rok obrotowy zostały zatwierdzone, w tym celu musiałoby zatem odbyć się zwyczajne zgromadzenie wspólników, które podjęło stosowną uchwałę. Dodatkowo to sprawozdanie powinno wykazywać zysk. W świetle tego nie jest dopuszczalna wypłata zaliczki w pierwszym roku obrotowym działalności spółki, ponieważ nie posiada ona sprawozdania z poprzedniego roku. Odmienną regulację w tym zakresie przyjęto w przypadku prostej spółki akcyjnej.

Spółka musi posiadać środki na wypłatę zaliczki, a w bieżącym roku obrotowym spodziewany jest zysk, z tym związane jest również ograniczenie limitujące wysokość zaliczki.

W jakiej wysokości może zostać wypłacona zaliczka?

Może stanowić najwyżej 50 % zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

W odróżnieniu od realizacji zysku rocznego na podstawie uchwały zwyczajnego zgromadzenia wspólników, przy limicie nie uwzględnia się niepodzielonych zysków z lat ubiegłych oraz kwot przeniesionych z kapitału zapasowego, które mogą być przeznaczone do podziału. Natomiast, uwzględnia się kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi zarząd może dysponować w celu wypłaty zaliczek. Wiąże się z tym konieczność wcześniejszego utworzenia kapitału rezerwowego, na który przekazane są środki z zatrzymanego w spółce zysku w spółce, z wyraźnym postanowieniem uprawniającym zarząd do dysponowania tym kapitałem na potrzeby wypłaty zaliczek (por. Dumkiewicz M., Kodeks spółek handlowych, Komentarz, WKP 2020, LEX).

Kto postanawia o wypłacie?

Wypłata wymaga uchwały zarządu. W przeciwieństwie do dywidendy rocznej organem właściwym nie jest zgromadzenie wspólników. Gdy nawet zachodzą warunki, pozwalające na realizację zaliczek, zarząd nie ma obowiązku prawnego, żeby taką uchwałę podjąć, posiada tylko uprawnienie do tego.

Jeżeli zarząd podejmie uchwałę o wypłacie zaliczek na poczet dywidendy, to może również tę decyzję zmienić, a wspólnicy nie nabywają roszczenia o spełnienie świadczenia przez spółkę (Jara Z. (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, 3 wydanie, Warszawa 2020, s. 746).

Zaliczka na poczet dywidendy po zakończeniu roku obrotowego.

Po zakończeniu roku obrotowego nie jest możliwe wypłacenie zaliczki za ten rok. Przepis jej dotyczący stanowi o "przewidywanym" zysku, natomiast, gdy rok obrotowy zakończy się to zysk już jest znany. W takiej sytuacji należy po prostu przeprowadzić zwyczajne zgromadzenie wspólników i na nim podjąć uchwałę o wypłacie dywidendy, a nie zaliczki. 

Co w sytuacji, gdy na koniec roku wyszła strata?

Jeśli w danym roku obrotowym wypłacono wspólników zaliczki na poczet dywidendy, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zwracają zaliczki w: całości - w przypadku odnotowania straty albo części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy - w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.

Zaliczka wypłacona niezgodnie z przepisami prawa.

Od sytuacji wskazanej wyżej należy odróżnić okoliczność, gdy dokonano wypłaty zaliczek, pomimo tego, że nie zaistniały warunki przewidziane w przepisach prawa np. brak było zapisu w umowie spółki, który pozwalał na takie działanie zarządu, nie zostało zatwierdzone sprawozdanie za poprzedni rok obrotowy.

W takim przypadku, będziemy mieli do czynienia z instytucją nienależnej dywidendy. Oznacza to, że wspólnik, który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał zaliczkę obowiązany jest do jej zwrotu. Członkowie organów spółki (w tym przypadku zarząd), którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę, odpowiadają za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą.

Opodatkowanie zaliczki.

Zaliczka na poczet dywidendy opodatkowana jest na takich samych zasadach jak dywidenda roczna (co do zasady 19%). Nie jest obciążona składką zdrowotną, ani daniną solidarnościową. Nie stanowi dla spółki kosztu uzyskania przychodu, zatem realizacji zysku w ten sposób wiąże się z podwójnym opodatkowaniem (podatek dochodowy na poziomie spółki (CIT) i wspólników).